Ewa Jabłońska-Deptuła

Nagrobek

Kliknij obraz, by obejrzeć go w powiększeniu

Biogram

Ewa Jabłońska-Deptuła (1931-2008) - profesor KUL, historyk kultury, wybitny naukowiec, inicjatorka badań nad historią kobiety i rodziny oraz nad dziejami polskich zgromadzeń zakonnych w XIX wieku, rzeczoznawca w procesach beatyfikacyjnych polskich kandydatów na ołtarze; współorganizatorka ruchu "Solidarności Rodzin", popularyzatorka wiedzy historycznej; żona, matka i babcia, kobieta wielkiego serca i głębokiej wiary, związana duchowo ze środowiskiem Lasek, była przykłademspołecznego zaangażowania i mądrego patriotyzmu. 

Maria Ewa Jabłońska urodziła się 3 lutego 1931 roku w Warszawie. Pochodziła z rodziny zasłużonej dla kultury i gospodarki polskiej, a wywodzącej się z Pniewa, z Ziemi Łomżyńskiej. Galerię postaci z tego rodu otwiera uczestnik powstania listopadowego, Adam Jabłoński. Później był Józef Karol - pionier polskiego pozytywizmu, przyjaciel Józefa Chełmońskiego. Jerzy Jabłoński, ostatni dziedzic Pniewa, był posłem na Sejm II Rzeczypospolitej. Jego żona Maria, żołnierz AK, za pomoc Żydom została uhonorowana odznaczeniem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. Jerzy i Maria - to rodzice Marii Ewy...

W 1996 roku Szkoła Podstawowa w Pniewie obrała imię Rodziny Jabłońskich; było to wyrazem przywiązania społeczności szkolnej do tradycji i silnych związków ze środowiskiem lokalnym. Na uroczystość nadania szkole imienia przybyli członkowie rodziny Jerzego Jabłońskiego - syn Janusz z rodziną, córka Ewa Jabłońska-Deptuła oraz dalsi krewni rodu. Gdy we wrześniu 2001 roku odbyła się w szkole w Pniewie uroczystość poświęcenia sztandaru, ufundowanego przez Janusza Jabłońskiego, jego siostra we wzruszającym wystąpieniu porównała instytucję szkoły do "gniazda, gdzie uczy się latać młode potomstwo"...

Maria Ewa studiowała historię na Uniwersytecie Warszawskim, którego absolwentką została w 1957 roku. W 1962 roku obroniła doktorat na Uniwersytecie Wrocławskim. Ale już od 1957 roku była związana z KUL (gdzie habilitowała się w 1978 roku, co prze władze państwowe zostało uznane dopiero w roku 1981...). Po wprowadzeniu stanu wojennego, aż do 1989 roku,  odmawiano jej przyznania tytułu docenta; dopiero w odmienionej Polsce w 1991 roku uzyskała tytuł profesora nadzwyczajnego, a rok później - zwyczajnego. Od początku swych badań zajmowała się historią kultury polskiej, a zwłaszcza historią kobiety i rodziny, dziejami zakonów oraz świadomością religijną i patriotyczną w XIX i XX wieku. Była przez niemal pół wieku pracownikiem naukowym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W roku 1996 objęła kierownictwo nad Katedrą Historii Kultury Polskiej KUL po odejściu na emeryturę prof. Jerzego Kłoczowskiego.

Pod koniec lat 70. XX w. udostępniała swoje mieszkanie na potrzeby kolportażu wydawnictw związanych z KSS KOR (Komitet Samoobrony Społecznej - Komitet Obrony Robotników) oraz wygłaszała wykłady w ramach TKN (Towarzystwa Kursów Naukowych). We wrześniu 1980 roku pośredniczyła w przekazaniu tysiąca dolarów od belgijskiej Polonii na fundusz powstającego Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego (MKZ) "Solidarność" Regionu Środkowowschodniego; w październiku 1980 roku była już współzałożycielką komórki "Solidarności" na KUL, następnie wiceprzewodniczącą, a od października 1981 roku - przewodniczącą KZ (Komitetu Zakładowego) na uczelni; wiosną (luty-kwiecień) 1981 roku była czynną członkinią MKZ (Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego) Regionu Środkowowschodniego. W roku 1981 wykładała we Wszechnicy Związkowej oraz współinicjowała Ruch Solidarności Rodzin. W marcu 1981 roku była sekretarzem Regionalnego Komitetu Strajkowego z siedzibą w Fabryce Samochodów Ciężarowych w Lublinie; w maju tegoż roku reprezentowała "Solidarność" na mityngu związkowców włoskich w Mediolanie. Jesienią (listopad-grudzień) 1981 roku współorganizowała strajk studencki (tzw. "radomski") na KUL. W dniach 14-17 grudnia 1981 roku, tuż po wprowadzenia stanu wojennego, uczestniczyła w strajku okupacyjnym w Fabryce Samochodów Ciężarowych (FSC) w Lublinie. Następnie - między innymi wraz z mężem, Czesławem Deptułą - współorganizowała pomoc rzeczową i pieniężną dla rodzin osób represjonowanych (między innymi dzięki środkom przekazanym do jej dyspozycji z Watykanu od Jana Pawła II). Zapewne z wszystkich powyższych powodów została 11 maja 1982 roku internowana i osadzona w Ośrodku Odosobnienia w Gołdapi. Zwolniono ją 22 lipca tegoż roku... Mimo wszystko właściwie nieprzerwanie prowadziła pracę na rzecz upowszechnienia niezależnej oświaty i kultury; po okresie internowania wygłosiła w latach 1982-1989 około 700 wykładów z historii najnowszej w ramach Tygodni Kultury Chrześcijańskiej, Duszpasterstwa Ludzi Pracy, Duszpasterstwa Wiejskiego i Duszpasterstwa Akademickiego, w Klubach Inteligencji Katolickiej (KIK) i w seminariach duchownych.

W latach 1981-1989, podczas nielicznych wyjazdów naukowych do Francji i Włoch, zabiegała o pomoc żywnościową, materialną i lekarstwa dla kraju; dwukrotnie była kurierką Tymczasowego Zarządu Regionu (TZR) "Solidarności" z Lublina w kontaktach z Biurem "Solidarności" w Brukseli.

W 1989 roku, przed pierwszymi wolnymi wyborami, była członkinią Komitetu Obywatelskiego Województwa Lubelskiego. W lipcu 1989 roku reprezentowała "Solidarność" na światowym zjeździe związków zawodowych pracowników edukacji w Wenezueli. Potem, w latach 1989-1993 była doradczynią przewodniczącego Zarządu Regionu Środkowowschodniego ds. oświaty i kultury, a także delegatką na II i III Krajowy Zjazd Delegatów  NSZZ (Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego) "Solidarność". W 1993 roku wystąpiła ze związku - na znak protestu po odwołaniu rządu Hanny Suchockiej.

Była w jednej osobie zasłużoną działaczką opozycji demokratycznej, człowiekiem życzliwym innym, wybitnym naukowcem i pedagogiem, autorytetem dla społeczności KUL. Pytana o nasz stosunek do państwa i państwowości, w jednym z wywiadów prof. Jabłońska-Deptuła powiedziała: "Naszym problemem jest brak ciągłości wydarzeń historycznych, które następują po sobie, używając terminologii muzycznej - staccato. Bez podawania pałeczki, bo żaden z wielkich budowniczych II Rzeczpospolitej nie dożył współczesności, a jeśli dożył, to zdziadziały. Cóż, że prezydent Ryszard Kaczorowski przekazuje symbolicznie buławę i sztandar, skoro on maturę robił we Włoszech. Brak ciągłości to także brak poczucia państwowości. Nie cenimy państwa...".

W latach 90. XX w. zajęła się nieco zaniedbywaną pracą naukową i dydaktyczną. Od 1992 roku kierowała Katedrą Historii Kultury Polskiej KUL i prowadziła badania w sferze swoich naukowych zainteresowań; jako członkini Polskiego Towarzystwa Historycznego, Towarzystwa Naukowego KUL, Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Instytutu Geografii Historycznej Kościoła w Polsce, Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie i Komisji Historii Kobiet Polskiej Akademii Nauk brała udział w pracach tych ciał. "Jako główny teren swojej pracy naukowo-badawczej profesor Jabłońska-Deptuła wybrała pionierską w latach sześćdziesiątych problematykę historii kultury, a zwłaszcza historii kobiety i rodziny, dziejów zakonów i zgromadzeń zakonnych męskich i żeńskich, badań nad religijnością oraz świadomością religijną i patriotyczną w XIX i XX wieku. Jej warsztat naukowy cechował zmysł syntezy i umiejętność prezentowania wybranego zagadnienia na szerokim tle życia społecznego, politycznego i umysłowego. Wzorem dawnych mistrzów nie stroniła również od wnikliwej charakterystyki psychologicznej opisywanych postaci oraz wzbogacania narracji o barwne, a często zapomniane szczegóły życia codziennego i obyczajowości" [w: www.muzhp.pl - opr. dr Anna Barańska]. W roku 2002 przeszła na emeryturę, ale pisała i udzielała się właściwie do ostatnich miesięcy - na przykład czynnie uczestniczyła w Sympozjum z okazji 150 lat obecności Urszulanek na ziemiach polskich pt. "Edukacja w szkołach urszulańskich" 25 listopada 2007 roku w Krakowie - przedstawiła tam referat pt. "Żeńskie zgromadzenia nauczające na przełomie wieków XIX i XX".

Była wyróżniona Złotym Krzyżem Zasługi (1974) oraz odznaką Zasłużonego Działacza Kultury (2001).

Zmarła w Lublinie 8 listopada 2008 roku. Miała 77 lat. 

Link do serwisu KUL z biogramem prof. Ewy Jabłońskiej-Deptuły, z którego zaczerpnięto niniejszą treść.

Kliknij, by powrócić do poprzedniej strony